แมวท้องเสียเรื้อรัง อย่าปล่อยไว้ หรือพยายามรักษาด้วยตัวเองที่บ้าน เพราะสาเหตุของการท้องเสีย อาจรุนแรงกว่าที่เราคิด
ภาวะท้องเสียในแมว (diarrhea) แบ่งได้เป็น 2 แบบคือ แมวท้องเสียแบบเฉียบพลัน และ แมวท้องเสียเรื้อรัง
ภาวะการท้องเสียแบบเฉียบพลัน คือ การที่แมวมีการขับถ่ายอุจจาระออกมามีลักษณะเหลวกว่าปกติ และมีปริมาณ ความถี่ของการขับถ่ายอุจจาระเพิ่มขึ้นอย่างเฉียบพลัน มักจะตอบสนองต่อการักษาและไม่มีอาการกลับมาเป็นซ้ำอีก
ภาวะท้องเสียเรื้อรัง (chronic diarrhea) คือ อาการ ถ่ายเหลวที่เกิดขึ้นต่อเนื่องนานกว่า 3-4 สัปดาห์ ถึงแม้จะมีการรักษาเบื้องต้นแล้วและอาการยังไม่ดีขึ้น หรือมีอาการเป็นๆหายๆ ถือเป็นอาการผิดปกติที่สำคัญที่บ่งบอกถึงความผิดปกติของระบบทางเดินอาหารหรืออวัยวะภายในอื่น ๆ ในร่างกายที่ต้องหาสาเหตุและได้รับการรักษา เนื่องจากอาจส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของแมวในระยะยาวและการพัฒนาของโรคที่มากขึ้น
ลักษณะอาการท้องเสียจากตำแหน่งความผิดปกติของลำไส้ อาจแบ่งได้เป็น
1. อาการท้องเสียจากความผิดปกติของลำไส้เล็ก (Small intestinal diarrhea) ลักษณะอุจจาระมักปริมาณมาก มีสีซีดหรือมีไขมันปน อุจจาระอาจมีสีดำเข้ม แมวอาจมีน้ำหนักลดร่วมด้วย
2. อาการท้องเสียจากความผิดปกติของลำไส้ใหญ่ (Large intestinal diarrhea) มักจะมีอาการถ่ายบ่อย แต่ปริมาณต่อครั้งน้อย อาจมีมูกเลือดปน และมีอาการเบ่งถ่าย ปวดเบ่ง
ในบางกรณีอาจเกิดความผิดปกติจากลำไส้ทั้ง 2 ส่วนร่วมกันได้ จะเรียกว่า mixed bowel diarrhea
ลักษณะอาการท้องเสียเรื้อรังในแมว
- ถ่ายเหลว ลักษณะสีอุจจาระผิดปกติ เช่น สีดำ สีเทา สีซีด หรือมีไขมัน
- อุจจาระมีมูกเลือดสดติดปน
- ปวดเบ่ง ถ่ายอุจจาระบ่อย
- น้ำหนักลดลง
- มีความอยากอาหารลดลงหรือมากขึ้นอย่างผิดปกติ
- อ่อนเพลีย
- อาจมีอาเจียนร่วมด้วย
- ท้องอืด
สาเหตุของท้องเสียเรื้อรังในแมวแบ่งเป็น 2 สาเหตุหลักๆ คือ โรคที่เกี่ยวกับความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร และโรคที่ไม่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร ความผิดปกติโรคในระบบอวัยวะอื่นๆ
โรคที่เกี่ยวกับความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร
1. สาเหตุจากการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหาร (Infectious disease)
- เชื้อโปรโตซัวและพยาธิในลำไส้ เช่น Tritrichomonas foetus, Giardia spp., Coccidia, Toxocara cati, Ancylostoma spp.
- เชื้อแบคทีเรีย เช่น Clostridium perfringens, Campylobacter, Salmnella , E.Coli
- เชื้อไวรัส เช่น Feline Coronavirus , Feline immunodeficiency virus , Feline leukemia virus เป็นต้น
2. สาเหตุจากระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติ Inflammatory Bowel Disease – IBD
เป็นภาวะอักเสบเรื้อรังของกระเพาะอาการและลำไส้จากการตอบสนองภูมิคุ้มกันผิดปกติ พบได้บ่อยในแมววัยกลางถึงแมวสูงอายุ
3. สาเหตุจากการแพ้อาหาร (Food-responsive enteropathy)
เกิดจากการแพ้อาหารหรือการไวต่อโปรตีนบางชนิด (food allergy/Food intolerance) เช่น การแพ้โปรตีนจากไก่ ปลา ผลิตภัณฑ์จากวัว และกลูเตน เป็นต้น
4. สาเหตุจากเนื้องอกในทางเดินอาหาร (Neoplasia)
เช่น มะเร็ง lymphoma ของระบบทางเดินอาหาร
โรคที่ไม่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร ความผิดปกติโรคในระบบอวัยวะอื่นๆ
1. โรคตับอ่อนอักเสบเรื้อรัง (chronic pancreatitis)
2. ภาวะตับอ่อนทำงานบกพร่อง (Exocrine pancreatic insufficiency; EPI)
3. โรคตับและถุงน้ำดี (triaditis ในแมว) , โรคเบาหวาน
4. โรคไตวายเรื้อรัง
5. ภาวะต่อมไทรอยด์ทำงานเกิน (hyperthyroidism)
การตรวจวินิจฉัย แมวท้องเสียเรื้อรัง
การตรวจวินิจฉัยภาวะท้องเสียเรื้อรังต้องมีการตรวจแยกสาเหตุข้างต้นที่ได้กล่าวมา ดังนั้น จึงต้องอาศัยการตรวจวินิจฉัยหลายวิธีร่วมกัน คือ
- การซักประวัติและตรวจร่างกายอย่างละเอียด
- การตรวจอุจจาระ (Fecal examination) เพื่อตรวจหาไข่พยาธิหรือโปรโตซัวด้วยวิธีทางห้องปฏิบัติการ
- ตรวจเชื้อแบคทีเรีย
- การตรวจเชื้อไวรัส
- การตรวจเลือด เพื่อวินิจฉัยแยกแยกโรคในระบบทางร่างกาย
- ตรวจค่าการทำงานของตับ ไต ตับอ่อน
- ตรวจฮอร์โมนไทรอยด์
- การวินิจฉัยการถ่ายภาพรังสี และอัลตราซาวด์ช่องท้อง (Abdominal imaging) เพื่อช่วยประเมินลักษณะผนังลำไส้ ดูการหนาตัว หรือความผิดปกติในช่องท้อง
- การทำเอกเรย์คอมพิวเตอร์ (CT-scan) ในกรณีที่ต้องการวินิจทางรังสีอย่างละเอียด
- การตัดชิ้นเนื้อ (Biopsy) ในทางเดินอาหาร เพื่อตรวจทางพยาธิวิทยาเป็นวิธีมาตรฐานในการยืนยันโรค IBD หรือ lymphoma
การรักษาและการจัดการภาวะท้องเสียเรื้อรังในแมว
การรักษาภาวะท้องเสียเรื้อรังในแมวจะขึ้นกับสาเหตุหลักที่ตรวจพบ สามารถทำได้โดย
1. คุมการติดเชื้อในระบบทางเดินอาหารในรายที่พบการติดเชื้อ การให้ยาปฏิชีวนะ ยาถ่ายพยาธิ ยารักษาการติดเชื้อโปรโตซัว
2. การปรับอาหาร การทดสอบอาหาร (Dietary management) เช่น การให้อาหารชนิดที่ย่อยง่าย การทดสอบอาหารในกลุ่ม
โปรตีนที่ผ่านการย่อย (hydrolyzed diet) นาน 3–8 สัปดาห์ หรืออาหารกลุ่มที่มีไฟเบอร์ละลายน้ำในกลุ่มท้องเสียเรื้อรังที่ตอบสนองต่อไฟเบอร์
3. การให้ยากดภูมิคุ้มกัน (Immunosuppressive therapy) ในกรณีที่เป็นโรคระบบทางภูมิคุ้มกันผิดปกติในกรณี IBD หรือ lymphoma เช่น prednisolone หรือ chlorambucil
4. การเสริมวิตามิน B12 เพื่อช่วยการทำงานของลำไส้
5. การเสริมโพรไบโอติกช่วยปรับสมดุลจุลชีพในลำไส้
6. ในกรณีมะเร็งลำไส้ จะต้องวางแผนการจัดการตามชนิดมะเร็งที่ตรวจพบและวางแผนการดูแลในระยะยาว
ภาวะท้องเสียเรื้อรังในแมวไม่ควรปล่อยไว้ เพราะอาจเป็นสัญญาณของโรคในระบบทางเดินอาหารหรือตับอ่อนและอวัยวะอื่น ๆ ที่รุนแรงได้ การวินิจฉัยอย่างละเอียดโดยสัตวแพทย์ การวางแผนการรักษาและการจัดการอย่างเหมาะสม จะช่วยให้แมวกลับมามีสุขภาพลำไส้และร่างกายที่แข็งแรงและคุณภาพชีวิตที่ดีอีกครั้ง
บทความโดย
สพ.ญ.ปิยวรรณ ภู่ระหงษ์ สัตวแพทย์ประจำโรงพยาบาลแมว PURRfect Cat Hospital
เรื่องอื่น ๆ ที่น่าสนใจ – แมวท้องเสีย จากการติดเชื้อโปรโตซัว
