การสร้าง อาณาเขตของแมว เรื่องสำคัญที่ต้องเข้าใจ

ทราบหรือไม่ครับว่า หนึ่งในปัจจัยที่มักทำให้แมวเกิดความเครียด คือ การเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมใน อาณาเขตของแมว

การเปลี่ยนแปลงใน อาณาเขตของแมว อาจจะเป็นการเปลี่ยนแปลงทางด้านกายภาพ เช่น มีเสียงก่อสร้างดังจากนอกบ้านเข้ามาในตัวบ้าน มีเฟอร์นิเจอร์ใหม่เข้ามาในบ้าน หรือแม้แต่การย้ายข้าวของเครื่องใช้ต่าง ๆ ก็สามารถทำให้แมวเกิดความเครียดได้เช่นกัน

นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงทางด้านสังคม เช่น มีคนแปลกหน้าเข้ามาในบ้าน หรือมีแมวที่ไม่คุ้นเคยเข้ามาในบริเวณบ้าน สิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ สามารถทำให้เกิดความเครียดได้ โดยระดับความรุนแรงของความเครียดที่เกิดขึ้นจะขึ้นอยู่กับแมวแต่ละตัว รวมทั้งปัจจัยอื่น ๆ อีกมากมาย

จะเห็นได้ว่า แมวเป็นสัตว์ที่ให้ความสำคัญกับอาณาเขตเป็นอย่างมาก ดังนั้น การทำความเข้าใจกับอาณาเขตของแมว จะช่วยให้เราเข้าใจความต้องการตามธรรมชาติ และจัดการสิ่งแวดล้อมต่าง ๆ ได้เหมาะสม และสอดคล้องกับความต้องการของแมว

อาณาเขตทั่วไปของแมว แบ่งออกเป็น 3 บริเวณ ได้แก่ Core territory, Territory, และ Home หรือ Hunting Range (รูปที่ 1) โดยพื้นที่แต่ละส่วนก็จะมีลักษณะ และความสำคัญที่แตกต่างกัน ดังนี้

1. Core territory เป็นพื้นที่ที่มีขนาดเล็กที่สุดในบรรดาอาณาเขตทั้งหมด และเป็นบริเวณที่ถือเป็นหัวใจสำคัญที่สุดของแมว เป็นบริเวณที่แมวจะรู้สึกปลอดภัย เป็นพื้นที่ที่แมวใช้กินอาหาร พักผ่อน นอน คลอดลูก และเลี้ยงลูก โดยส่วนใหญ่ แมวแต่ละตัวมักจะมี Core territory เป็นของตัวเอง ไม่ทับซ้อนกัน

2. Territory เป็นพื้นที่ที่มีขนาดใหญ่ออกมาจาก Core territory กล่าวคือเป็นอาณาเขตของแมว ที่แมวจะปกป้อง เราอาจพบว่า แมวจะขับถ่ายที่บริเวณรอบ ๆ Territory เพื่อเป็นการส่งสัญญาณบอกแมวตัวอื่น ๆ ให้รู้ถึงขอบเขตของอาณาเขตของตัวเอง และแมวแต่ละตัวจะมี Territory เป็นของตัวเอง ไม่ทับซ้อนกัน อย่างไรก็ตาม ในบางกรณี แมวที่อยู่ในกลุ่มทางสังคม (Social group) เดียวกัน ก็อาจจะสามารถแบ่งปันอาณาเขตเร่วมกันได้

3. Home range หรือ Hunting range เป็นพื้นที่ที่มักมีขนาดกว้างใหญ่ กินบริเวณกว้าง โดยพื้นที่นี้ เป็นตัวกำหนดขอบเขตของการสำรวจของแมว โดยเฉพาะเมื่อเราเลี้ยงแมวในระบบเปิด พื้นที่ Home range จะเป็นบริเวณที่แมวออกไปสำรวจ ไล่ล่าสิ่งมีชีวิตอื่น และออกไปใช้ชีวิตนอกบ้าน พื้นที่นี้เป็นพื้นที่ที่แมวหลายตัวสามารถมาใช้ทับซ้อนกันได้ อย่างไรก็ตาม แมวมักจะเลือกเข้ามาใช้พื้นที่ทับซ้อนในเวลาที่แตกต่างกัน เพื่อหลีกเลี่ยงการเผชิญหน้ากับแมวตัวอื่น

จะเห็นได้ว่า โดยทั่วไปแมวจะมีอาณาเขตอยู่สองชนิดที่ไม่ทับซ้อนกันกับแมวตัวอื่น ได้แก่ Core territory และ Territory ดังนั้น ในการจัดบ้านให้เหมาะสม และตอบสนองต่อความต้องการตามธรรมชาติของแมว ที่เลี้ยงรวมกันหลายตัวในบ้าน เราควรแยกบริเวณที่นอน ที่กินอาหาร ที่พักผ่อน และที่หลบซ่อน ของแมวแต่ละตัวให้ห่างออกจากกัน

นอกจากนี้ เรายังสามารถนำความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับอาณาเขตของแมวนี้ มาใช้ในจัดการกับปัญหาพฤติกรรมบางอย่างได้ เช่น เมื่อมีแมวสองตัวในบ้านที่ไม่ถูกกัน ผู้เลี้ยงควรทำการแยกแมวทั้งสองตัวออกจากกัน และสร้าง Core territory และ Territory ของแมวแต่ละตัวให้แยกจากกัน ซึ่งอาจทำโดยการแยกห้องเลี้ยง และกำหนด Home range (บริเวณอื่นๆ ภายในบ้านนอกเหนือจากห้องของแมวแต่ละตัว) ให้เป็นพื้นที่ส่วนกลางที่ใช้ร่วมกัน

โดยกำหนดให้แมวแต่ละตัวออกมาที่พื้นที่ส่วนกลางนี้คนละช่วงเวลากัน การจัดการดังกล่าวจะข่วยลดความเครียดให้กับแมวที่ไม่ถูกกันแต่จำเป็นต้องอยู่ร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพและยังช่วยตอบสนองความต้องการตามธรรมชาติของแมวอีกด้วย

บทความโดย

อ.ดร.น.สพ.ปรารมภ์ ศรีภวัศราคม

Prarom Sriphavatsarakom, DVM (Hons), MScStud, PhD

• Lecturer : Department of Pre-clinic and Applied Animal Science

Faculty of Veterinary Science Mahidol University

• Animal Behaviour Clinic, Pasu-arthorn Animal Hospital, Mahidol University

---

เรืิ่องอื่น ๆ ที่น่าสนใจ – การใช้อาหารเสริมที่ช่วยเรื่อง ความเครียดในสัตว์เลี้ยง