โรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว อาจเกิดขึ้นได้จากหลายสาเหตุ โดยก่อให้เกิดความรุนแรงในระดับที่รักษาได้ ไปจนถึงรักษาให้หายขาดไม่ได้
โรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว คืออะไร
Chronic upper respiratory tract disease (URT) หรือ โรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว คือ ความผิดปกติที่เกี่ยวกับบริเวณโพรงจมูก และบริเวณโพรงจมูกที่เชื่อมไปถึงคอหอย โดยหนึ่งในโรคโรคที่พบได้บ่อยคือ โรคโพรงจมูกอักเสบเรื้อรังในแมว (Chronic rhinitis) ซึ่งมักพบอาการน้ำมูกไหลเรื้อรัง หรือเป็น ๆ หาย ๆ ส่วนใหญ่เกิดได้จากหลายหลายสาเหตุ และเป็นโรคที่ต้องใช้เวลารักษาค่อนข้างนาน หรืออาจจะรักษาไม่หายขาด
อาการของโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรัง
- มีน้ำมูก อาจจะข้างเดียว หรือสองข้างได้ โดยมีน้ำมูกไหลอยู่ตลอด หรือเป็น ๆ หาย ๆ ลักษณะของน้ำมูกที่สังเกตได้ เช่น มีสีใส มีสีขุ่นขาว มีสีเขียว หรืออาจจะมีเลือดปนออกมาได้
- จามเรื้อรัง
- มีอาการหายใจลำบาก อ้าปากหายใจ
- มีเสียงหายใจครืดคราด มีเสียงหายใจดังออกจากจมูกหรือปาก ซึ่งเกิดจากการอุดตัน เสียงหายใจชนิดนี้ เรียกว่า Stertorous breathing
- มีอาการไอคราก โดยเฉพาะเวลาที่กินอาหาร
- อาจมีโครงหน้าเปลี่ยนไป เช่น อาการบวมที่ดั้งจมูก
- มีสิ่งคัดหลั่งบริเวณรอบดวงตาหรือหู และอาจมีอาการหูอักเสบเรื้อรังร่วมด้วย
สาเหตุของโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว
1. การติดเชื้อไวรัส (Virus infection)
การติดเชื้อไวรัสในระบบทางเดินหายใจ เช่น การติดเชื้อ feline herpes virus (FHV) และ feline calicivirus (FCV) ซึ่งเป็นเชื้อในกลุ่มที่ก่อให้เกิดโรคหวัดแมว โดยเฉพาะการติดเชื้อในแมวเด็กและแมวโตเต็มวัย
การติดเชื้อไวรัสเหล่านี้ในระยะเฉียบพลันทำให้เกิดการอักเสบของโพรงจมูก อาจส่งผลให้เกิดความเสียหายอย่างถาวรของเยื่อบุโพรงจมูก และเกิดการอักเสบเรื้อรังตามมา ทั้งเนื้อเยื่อและกระดูก เมื่อโครงสร้างในโพรงจมูกเสียหาย ก็มักทำให้เกิดการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อนตามมา โดยการติดเชื้อไวรัส เป็นสาเหตุที่พบได้บ่อยที่สุดสำหรับการเกิดโรคโพรงจมูกอักเสบเรื้อรังในแมว
2. การติดเชื้อรา (Fungal infection)
เชื้อราที่เป็นสาเหตุของโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว คือ Cryptococcus spp. (Cryptococcus neoformans or Cryptococcus gatii) ซึ่งเป็นกลุ่มเชื้อราชั้นลึก (Deep myoces) หรือมีชื่อเรียกว่าเชื้อรากินเนื้อ เชื้อรานี้มักจะพบในกลุ่มแมวที่เลี้ยงระบบเปิดมากกว่า หรือแมวที่มีประวัติสัมผัสกับมูลของนกพิราบ ส่วนเชื้อราในกลุ่มอื่นที่มักพบการติดเชื้อในโพรงจมูกเช่น เชื้อรา Aspergillus spp. ซึ่งเป็นเชื้อราฉวยโอกาสที่พบได้ในสิ่งแวดล้อม
3. ติ่งเนื้ออักเสบในโพรงจมูกและคอหอย (Inflammatory polyps)
ตำแหน่งที่พบติ่งเนื้ออักเสบได้บ่อยคือบริเวณ คอหอยที่เชื่อมต่อกับโพรงจมูก (Nasopharyngeal polyps) และบริเวณหูชั้นกลาง ซึ่งติ่งเนื้อที่อักเสบจะทำให้เกิดการอุดตันทางเดินหายใจและเกิดการอักเสบเรื้อรังร่วมด้วย
4. สิ่งแปลกปลอมในโพรงจมูก
ส่งแปลกปลอมในสิ่งแวดล้อม เช่น หญ้า หรือส่วนประกอบของเมล็ดธัญพืช อาจเข้าสู่ร่างกายของแมวได้ผ่านการสูดดมหรือกินเข้าไป จากนั้นแมวเกิดอาการอาเจียน และมีเศษที่ย่อยไม่ได้ไปอุดตันบริเวณโพรงจมูก
5. เนื้องอกและมะเร็ง
เนื้องอกและมะเร็ง นิดที่พบได้บ่อยในโพรงจมูกและระบบทางเดินหายใจส่วนต้นในแมวคือ มะเร็งต่อมน้ำเหลือง (Lymphoma) และ มะเร็งชนิดต่อม Adenocarcinoma
6. โรคจมูกอักเสบจากภูมิแพ้ (Allergic rhinitis)
อาการแพ้สิ่งเร้าของแมวส่วนใหญ่เกิดจากภูมิแพ้อากาศ และสารก่อให้เกิดภูมิแพ้ เช่น ละอองเกสรดอกไม้ ฝุ่น และควัน เป็นต้น
7. โรคช่องปากและฟัน
โรคช่องปากและฟันที่ส่งผลต่อระบบทางเดินหายใจส่วนต้น เช่น การเกิดฝีรากฟัน ทำให้เกิดการติดเชื้อบริเวณรากฟันและเข้าสู่โพรงจมูก และเกิดการติดเชื้อภายหลัง
8. โครงสร้างโพรงจมูกผิดปกติ
ส่วนใหญ่เกิดจากการตีบแคบของบริเวณโพรงจมูกและคอหอยร่วมจมูก หรืออาจเคยได้รับอุบัติเหตุที่ทำให้โครงสร้างของจมูกผิดปกติ
การตรวจวินิจฉัยโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว
การตรวจวินิจฉัยโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรัง สัตวแพทย์จะตรวจวินิจฉัยจากการซักประวัติ อาการป่วย การตรวจร่างกายอย่างละเอียด และการตรวจวินิจฉัยแยกแยะเพื่อสาเหตุของอาการ ร่วมกับการตรวจเลือดเพื่อวินิจฉัยแยกแยะกลุ่มโรคติดเชื้อที่อาจเป็นสาเหตุ
รวมไปถึง การเอกซเรย์บริเวณส่วนของกะโหลกและลำคอ การตรวจด้วยเครื่องเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ (CT- SCAN) ซึ่งจะสามารถให้เห็นรายละเอียดของบริเวณโพรงจมูกและลำคอได้อย่างดี และการส่องกล้องโพรงจมูก (Rhinoscopy) เพื่อการตรวจดูโครงสร้าง และความผิดปกติภายในโพรงจมูกและคอหอยร่วมจมูก บางกรณี สัตวแพทย์อาจทำการเก็บชนิดเนื้อ (Biopsy) หากตรวจพบก้อนความผิดปกติในโพรงจมูก เพื่อวางแผนการรักษา
การรักษาและการจัดการโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว
สำหรับการรักษา และการจัดการโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในแมว ขึ้นอยู่กับสาเหตุที่ตรวจพบที่ทำให้เกิดโรค ถ้าตรวจพบมะเร็งในโพรงจมูกอาจใช้วิธีการทำเคมีบำบัด หรือการฉายรังสีรักษา ถ้าตรวจพบติ่งเนื้ออักเสบในโพรงจมูก การรักษาจะเป็นการผ่าตัดนำติ่งเนื้อออก
ในแมวที่ตรวจพบว่า ติดเชื้อราในโพรงจมูก การรักษาจะใช้การให้ยาฆ่าเชื้อรา และการผ่าตัดเพื่อนำเนื้อเยื่อในโพรงจมูกที่ติดเชื้อออก กรณีที่พบสิ่งแปลกปลอมสามารถผ่าตัดนำออกได้หรือการส่องกล้อง เพื่อนำสิ่งแปลกปลอมออกจากโพรงจมูก
การรักษาโรคระบบทางเดินหายใจส่วนต้นเรื้อรังในกรณีที่มีสาเหตุจากการติดเชื้อไวรัส จนเกิดอาการโพรงจมูกอักเสบเรื้อรัง เป็นสาเหตุหนึ่งที่รักษาให้หายขาดค่อนข้างยาก เนื่องจากมักเกิดความเสียหายของเนื้อเยื่อโพรงจมูก และเกิดการติดเชื้อเรื้อรังร่วมกับการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน
ดังนั้น ในกรณีที่มีการอักเสบเรื้อรังมาก เป้าหมายการรักษามักจะเป็นการควบคุมเพื่อลดความรุนแรง และภาวะแทรกซ้อนของโรค ควบคู่กับการวงแผนเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีให้กับแมว โดยการให้ยาปฏิชีวนะคุมการติดเชื้อแบคทีเรียแทรกซ้อน ซึ่งอาจจะต้องให้เป็นระยะและเฝ้าระวังการดื้อยา การให้ยาลดอักเสบ การให้พ่นยาแบบละอองฝอย Nebulization therapy เพื่อช่วยเพิ่มความชุ่มชื้นในระบบทางเดินหายใจ และช่วยละลายน้ำมูกและเสมหะให้ออกได้ง่ายขึ้น เป็นต้น
บทความโดย
สพ.ญ.ปิยวรรณ ภู่ระหงษ์
สัตวแพทย์ประจำโรงพยาบาลแมว PURRfect Cat Hospital
เรื่องอื่น ๆ ที่น่าสนใจ – การเลี้ยงแมวของคนญี่ปุ่น มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงมาก
