ก่อนหน้านี้ ข้อมูลเกี่ยวกับ ประวัติศาสตร์แมวบ้าน ในประเทศจีนยังคงเป็นปริศนา แต่เมื่อการศึกษาวิเคราะห์พันธุกรรมครั้งใหม่ นักวิทยาศาสตร์พบว่า แมวบ้านอาจจะร่วมเดินทางมากับกลุ่มพ่อค้า ผู้เดินทางบนเส้นทางสายไหม และเข้ามาสู่ประเทศจีนเมื่อ 1,400 ปีก่อน
การวิจัยเกี่ยวกับ ประวัติศาสตร์แมวบ้าน ในประเทศจีน ที่ได้รับการยกย่องว่าเป็น “การศึกษาวิจัยเชิงลึก” เผยให้เห็นข้อมูลว่า แมวบ้านได้เข้าสู่ดินแดนเอเชียตะวันออกล่าช้ากว่าการศึกษาครั้งก่อน ๆ หลายปี และอาจเป็นไปได้ว่า เมื่อแมวบ้านได้ถูกนำมาถึงประเทศจีนแล้ว พวกเขาได้รับความนิยมจากชนชั้นสูงทันที
“ในช่วงแรก แมวบ้านเป็นของกำนัลที่ล้ำค่า เพราะเป็นสัตว์เลี้ยงทางเลือกที่ผู้คนไม่เคยครอบครองในประเทศจีน” Shu-Jin Luo หัวหน้าทีมวิจัย ห้องปฏิบัติการความหลากหลายทางพันธุกรรม และวิฒนาการ มหาวิทยาลัย Peking ประเทศจีน กล่าวกับ Live Science และเสริมว่า “พฤติกรรมที่คาดเดาไม่ได้ของแมว ซึ่งสลับไปมาระหว่างการเมินเฉย และการอ้อน ทำให้ผู้คนรู้สึกว่า แมวเป็นสัตว์ที่มีมนต์ขลัง”
ประวัติศาสตร์แมวบ้าน จากยุโรปสู่จีน
แมวบ้านยุคปัจจุบัน (Felis catus) สืบเชื้อสายมาจากแมวป่าแอฟริกา (Felis silvestris lybica) จากการศึกษาหลาย ๆ ครั้ง ที่ผ่านมา พบว่า แมวป่าเหล่านี้เริ่มเข้ามาอาศัยอยู่ร่วมกับมนุษย์ เมื่อประมาณ 10,000 ปีก่อน หลังจากนั้น แมวเหล่านี้ได้ผ่านกระบวนการวิวัฒนาการ และแพร่กระจายเข้าสู่ยุโรปเมื่อประมาณ 3,000 ปีก่อน ตามข้อมูลของการศึกษาครั้งใหม่
ในช่วงประมาณ ค.ศ. 600 พ่อค้า และนักการทูตชาวยุโรป ได้นำแมวบ้านร่วมเดินทางจากทะเลเมดิเตอร์เรเนียนตะวันออก ผ่านเอเชียกลาง Luo กล่าวและเสริมว่า ชาวยุโรปเหล่านี้นำแมวเข้าสู่ประเทศจีนเพียงไม่กี่ตัว เพื่อใช้เป็นเครื่องบรรณาการแก่ชนชั้นสูง
หลักฐานทางโบราณคดี แสดงให้เห็นว่า ก่อนที่แมวบ้านจะเข้ามาสู่ประเทศจีน ชาวจีนในชนบทเคยอาศัยอยู่ร่วมกับแมวดาว (Prionailurus bengalensis) โดยมีหลักฐานที่นักวิจัยเคยค้นพบโครงกระดูกของแมวดาว ซึ่งมีอายุย้อนไปประมาณ 5,400 ปีก่อน ในหมู่บ้านเกษตรกรรมแห่งหนึ่ง มณฑลส่านซี ทางตะวันออกเฉียงเหนือของจีน ซึ่งเป็นหลักฐานที่บ่งชี้ว่า มนุษย์กับแมวเคยอยู่ร่วมกันในชุมชน
อย่างไรก็ตาม ทีมนักวิจัยในการศึกษาครั้งใหม่นี้ แสดงความคิดเห็นว่า การอยู่ร่วมกันระหว่างมนุษย์และแมวดาวในช่วงนั้น ไม่ได้เป็นรูปแบบความสัมพันธ์ระหว่างสัตว์เลี้ยงกับเจ้าของ นอกจากนี้ สมมติฐานโดยส่วนใหญ่เสนอว่า แมวบ้านในจีนเกิดขึ้นในช่วงราชวงศ์ฮั่น ซึ่งเป็นช่วงเวลาประมาณ 206 ก่อนคริสตกาล ถึงปี ค.ศ. 220
เนื่องจาก ไม่มีหลักฐานทางโบราณคดีที่เกี่ยวข้องกับแมวบ้านในช่วงเวลาดังกล่าว ดังนั้น ทีมนักวิจัยในการศึกษาครั้งนี้จึงต้องการศึกษาประวัติศาสตร์เกี่ยวกบัแมวในประเทศจีนใหม่ทั้งหมด เพื่อไขคำตอบของคำถามที่ว่า แมวบ้านเข้ามาสู่ประเทศจีนเมื่อไร และอย่างไร
งานที่ท้าทายอย่างยิ่ง
เพื่อตอบคำถามเหล่านี้ Luo และทีมวิจัย ได้วิเคราะห์โครงกระดูกแมว 22 ตัว จากแหล่งโบราณคดี 14 แห่งในจีน ซึ่งครอบคลุมช่วงเวลาประมาณ 5,000 ปี นักวิจัยได้จัดลำดับดีเอ็นเอในนิวเคลียส และไมโตคอนเดรียในกระดูกก่อน เพื่อระบุสายพันธุ์แต่ละสายพันธุ์ จากนั้น นักวิจัยได้เปรียบเทียบผลการวิเคราะห์เหล่านี้กับข้อมูลที่ตีพิมพ์ก่อนหน้านี้จากจีโนมนิวเคลียส 63 ตัว และไมโตคอนเดรีย 108 ตัว ที่สรุปวิวัฒนาการทางพันธุกรรมของแมวทั่วโลก
“นี่เป็นการศึกษาเกี่ยวกับแมวขนาดเล็กที่อาศัยอยู่ใกล้ชิดกับมนุษย์ในจีนที่ใหญ่ที่สุ ดและครอบคลุมที่สุด” หลัวกล่าวและเสริมว่า “การรวบรวมตัวอย่างโบราณคดีของซากแมวจากจีนในช่วงเวลาดังกล่าว เป็น งานที่ท้าทายอย่างยิ่ง”
ผลการศึกษาของทีมนักวิจัย พบข้อมูลว่า ตัวอย่างแมว 14 ตัว จากทั้งหมด 22 ตัว เป็นแมวบ้าน โดยโครงกระดูกแมวที่เก่าแก่ที่สุดมาจากเมืองตงวาน มณฑลส่านซี มีอายุอยู่ในช่วงประมาณ ค.ศ. 730 ซึ่งบ่งบอกว่า แมวบ้านได้เข้ามาสู่ประเทศจีนหลังราชวงศ์ฮั่นสิ้นสุดลงไปนานแล้ว
จากตัวอย่างแมวบ้านจำนวน 14 ตัว ที่สืบย้อนกลับไปได้ว่าเป็นแมวที่เคยอยู่ในจีน พบว่า ตัวอย่างทั้งหมดมีลักษณะทางพันธุกรรมของดีเอ็นเอในไมโตคอนเดรียในตำแหน่งที่ชื่อว่า IV-B มีความใกล้ชิดกับแมวบ้านจากตัวอย่างที่ได้ศึกษาก่อนหน้านี้ในเมือง Dhzankent ประเทศคาซัคสถาน ซึ่งมีชีวิตอยู่ในช่วง ค.ศ. 775 ถึง 940 และพบว่า ตำแหน่ง IV-B แทบจะไม่พบในแมวจากยุโรป และเอเชียตะวันตก
แมวบ้านที่อาศัยอยู่ในคาซัคสถาน เป็นแมวบ้านที่อายุเก่าแก่ที่สุดบนเส้นทางสายไหม ซึ่งให้ข้อมูลที่น่าสนใจเกี่ยวกับต้นกำเนิดแมวบ้านในประเทศจีน จากหลักฐานทาวประวัติศาสตร์ ยุครุ่งเรืองของเส้นทางสายไหมอยู่ใน ค.ศ. 500 ถึง 800 อาจเป็นช่วงเวลาที่บอกได้ว่า แมวบ้านได้อยู่ร่วมในขบวนคาราวานสินค้า และเข้าสู่ประเทศจีนผ่านเส้นทางการค้าอันรุ่งเรือง
สีขนที่พบได้ยาก
แมวบ้านที่เหล่าพ่อค้านำมาบรรณาการให้กับชาวจีนในช่วงแรก เป็นแมวสายพันธุ์ที่มีขนสีขาวทั้งตัว หรือมีลวดลายสลิดแต้มสีขาว โดยจากตัวอย่างโครงกระดูกที่พบในเมืองตงวาน ทีมนักวิจัยกล่าวว่า เป็นตัวอย่างของแมวตัวผู้ สุขภาพแข็งแรง ตัวไม่สูงมาก หางยาว และมีขนสีขาวตลอดทั้งตัว หรือมีแต้มสีขาว
ทุกวันนี้ สัดส่วนของแมวสีขาวยังพบได้ในภูมิภาคเอเชียตะวันออกมากกว่าภูมิภาคอื่น ๆ ในโลก ทีมนักวิจัยกล่าวเสริม
เมื่อแมวบ้านได้รับความนิยมมากขึ้นในประเทศจีน ชาวจีนจึงได้นำแมวบ้านเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งในวัฒนธรรมพื้นบ้านของจีน “ชาวจีนโบราณได้สร้างพิธีกรรมทางความเชื่อบางอย่างเกี่ยวกับแมว โดยมองว่า แมวไม่ใช่สัตว์เลี้ยง แต่เป็นแขกผู้มีเกียรติ” Luo กล่าว
นักวิจัยท่านอื่น ๆ ที่ไม่ได้เป็นส่วนหนึ่งของการศึกษาวิจัยครั้งนี้ แสดงความเห็นว่า “การศึกษาครั้งนี้ที่ได้ยึกโยงแมวเข้ากับเส้นทางสายไหมเป็นเรื่องที่น่าสนใจมาก” เมลินดา เซเดอร์ นักโบราณคดี ด้านสัตววิทยา พิพิธภัณฑ์ธรรมชาติแห่งชาติ สถาบันสมิธโซเนียน กล่าว
งานวิจัยนี้ยังไม่ผ่านความเห็นจากผู้เชี่ยวชาญ เป็นรายงานในฐานข้อมูล BioRxiv เมื่อวันที่ 5 กุมภาพันธ์ 2025
ข้อมูลอ้างอิง
Ecology & Evolution – The palaeogenetics of cat dispersal in the ancient world
Live Science – Pet cats arrived in China via the Silk Road 1,400 years ago, ancient DNA study finds
เรื่องอื่น ๆ ที่น่าสนใจ – การเลี้ยงแมวของคนญี่ปุ่น มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงมาก
